Duurzaam vissen met een stroomstootwapen?
Met angst en beven kijken Nederlandse vissers naar Straatsburg. Stemt het Europees Parlement morgen voor of tegen het toestaan van de hightech-pulsvisserij? En is die nieuwe vangstmethode wel beter voor de zeebodem en de dieren die daar leven?
Wat is pulsvisserij?
Pulsvisserij is een methode om platvis zoals tong te vangen. Die vis, die zich ingraaft in de zeebodem, wordt opgeschrikt met schokjes die uitgezonden worden vanaf elektrodes aan het visnet. De vis springt verkrampt op, buigt zich in een u-vorm en kan dan gemakkelijk gevangen worden. Ook voor garnalen wordt deze techniek gebruikt, maar economisch gezien is de platvis-visserij voor Nederland het belangrijkst. Nederland bezit bijvoorbeeld ongeveer 80 procent van het tongquotum voor de Noordzee.
Waarover stemt het Europees parlement morgen?
Visvangst met explosieven, vergif of elektriciteit is verboden. Maar de EU heeft sinds 2009 – dankzij een Nederlandse lobby – ontheffingen verleend voor pulsvisserij. Door de techniek onder voorwaarden toe te staan, kan onderzocht worden wat het effect ervan is op de gevangen vis, op andere zeedieren en op de zeebodem. Tot 2020 hebben 84 Nederlandse, tien Belgische en 12 Britse viskotters een ontheffing.
Het installeren van het nieuwe vistuig op een schip kost enkele tonnen. Een heel aantal Nederlandse vissers heeft die investering gedaan, ook al was duidelijk dat de techniek nog niet definitief was toegestaan. “Ze moesten wel”, zegt Durk van Tuinen van de Nederlandse Vissersbond. “Het water stond ze aan de lippen. De prijs van gasolie was een paar jaar geleden heel hoog. Brandstof kostte de visser al gauw 20 duizend euro per week. Dat is niet vol te houden. Het pulstuig is lichter. Het kost veel minder brandstof om het voort te slepen. Dat levert een flinke besparing op.”
Al anderhalf jaar loopt in de EU de procedure die moet leiden tot het definitief toestaan of verbieden van pulsvisserij. De Europese Commissie stelt voor om de pulsvisserij toe te staan onder enkele technische voorwaarden. De Raad van Visserijministers wil de techniek beperken tot maximaal 5 procent van de vloot per lidstaat. Nederland is daar tegen, want al bijna 20 procent van de Nederlandse kottervloot vist met puls.
Pulsvisserij zou een spoor van dood en verderf achterlaten en al het zeeleven elektrocuteren
Is pulsvisserij duurzaam?
Dat is een van de allerbelangrijkste vragen in de discussie. Pulsvisserij heeft een aantal evidente voordelen: minder brandstofgebruik en dus minder CO2-uitstoot per schip. Bovendien zweeft het pulsnet boven de zeebodem, in tegenstelling tot de boomkor die traditioneel wordt gebruikt in de platvis-visserij: daar woelen kettingen de zeebodem om en schrapen de weggedoken vis op. Dat is schadelijk voor zeesterren, krabben en schelpdieren.
Het Nederlandse ministerie van LNV stelt: "In de pulsvisserij is er weinig contact met de bodem zodat het ecosysteem slechts beperkt wordt verstoord. De techniek leidt bovendien tot minder bijvangst." Het ministerie is daarom "fervent voorstander van het toestaan van deze duurzame techniek". Nederlandse vissers, die hebben gemerkt dat pulsvisserij goede vangsten geeft, hebben alle Europarlementariërs een informatiemap overhandigd om ze te overtuigen van de voordelen en ze aan te sporen pulsvisserij definitief toe te staan.
Of is het nadelig?
Milieuorganisaties, met name het Franse Bloom, hebben de afgelopen weken intensief campagne gevoerd om de nadelen van pulsvisserij te schetsen. De vangstmethode zou een spoor van dood en verderf achterlaten en al het zeeleven elektrocuteren. "Pulsvisserij moet volledig worden verboden, zonder vergunningen in de vorm van willekeurige ontheffingen", vindt Bloom. Europarlementariër Anja Hazekamp van de Partij voor de Dieren stelde: "De laatste vissen uit zee halen door ze onder stroom te zetten, is niet de manier om onze zeeën en oceanen te redden."
Nederlandse milieuorganisaties, zoals Greenpeace en Stichting De Noordzee zijn genuanceerder. Zij stellen in een gezamenlijke verklaring: "Het is mogelijk dat pulsvisserij een waardevolle rol zal spelen in de transitie naar een duurzame visserij op de Noordzee. Voor natuur- en milieuorganisaties is het echter belangrijk dat de komende jaren voor eens en altijd duidelijk wordt wat de daadwerkelijke gevolgen van pulsvissen voor het leven in zee zijn. Innovatieve visserijvormen zoals puls zouden alleen mogen worden toegestaan als door onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek is vastgesteld dat ze minder ecologische impact hebben dan bestaande technieken. Alleen onder die voorwaarde mogen de 84 Nederlandse ontheffingen omgezet worden in vergunningen."
Tijdens proeven bleek dat kabeljauwen van een bepaald formaat door de puls hun rug breken
Maar er spelen ook economische en sociale bezwaren mee. Door hun investeringen beschikken de Nederlanders over grote moderne schepen waarmee ze heel goede vangsten behalen. "Bij ons is het allemaal wat mooier en wat groter", zegt Durk van Tuinen van de Vissersbond. "Dat steekt de Fransen, de Belgen en de Britten." Bovendien maakt het lichtere vistuig het mogelijk om in wateren te komen waar de Nederlanders voorheen niet visten. Dat wekt elders woede.
Actiegroep Bloom stelt: "Pulsvissen brengt kleinschalige vissers die duurzaam vissen aan de rand van de afgrond. Dit kan de laatste strijd zijn tussen de industriële visserij en de kleinschalige ambachtelijke visserij. Laten we ervoor zorgen dat ze deze oorlog niet winnen! We mogen niet toestaan dat een handvol Nederlandse industriëlen het economische evenwicht van onze gebieden en dat van kleinschalige vissers die dagelijks werken voor een echt duurzame vorm van visserij in gevaar brengt."
Met de Engelsen zijn nu afspraken gemaakt, zegt Durk van Tuinen, over gebieden waar de Nederlandse pulsvloot weg zal blijven. "Maar verder hebben we in Europa een gemeenschappelijk visserijbeleid. Wij hebben weleens Denen in ons viswater gehad. De Noordzee moeten we nu eenmaal delen, en we blijven gewoon binnen onze vangstquota." De kritiek van actiegroepen is volgens de Nederlandse vissers een "vuile campagne met fake news om de pulsvisserij te stoppen".
Wie heeft gelijk?
Daarover kan de wetenschap (nog) geen uitsluitsel geven. Niet alle ecologische gevolgen van het vissen met elektriciteit zijn bekend. Uit onderzoek dat tot nu toe is gedaan, zijn enkele conclusies te trekken: de pulskor zorgt voor minder bodemberoering dan de boomkor, en de stroomstoot is niet dodelijk voor vissen – minister Schouten durfde vorige maand best haar hand te steken in bak water waar een puls doorheen ging. Ook lijkt de puls het elektrisch zintuig dat haaien en roggen gebruiken bij het jagen niet te verstoren.
Maar: tijdens proeven bleek óók dat kabeljauwen van een bepaald formaat, die een bijvangst zijn van tongvisserij, door de puls hun rug breken. Actiegroepen maken van deze kabeljauwen (4 stuks op 45 onderzochte dieren) een groot nummer.
Durk van Tuinen relativeert: ook bij de boomkor wordt er kabeljauw meegevangen, en overleeft die dat niet. Maar, geeft hij toe: over effecten van pulsvisserij op lange termijn zijn nog vragen. Daarnaar loopt op dit moment een onderzoek. Dat wordt uitgevoerd door de universiteit Wageningen, het Vlaamse Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee, in opdracht van het ministerie van economische zaken. Resultaten worden volgend jaar verwacht.
Over de effecten van pulsvisserij op langer termijn zijn nog vragen
Dat er wetenschappelijk (nog) geen belangrijke nadelen van de pulsvisserij zijn aangetoond, maakt de Vlaamse milieuorganisatie Climaxi niet uit: "Wij vinden dat we de bewijsvorming moeten omkeren: men moet ondubbelzinnig kunnen aantonen dat elektrisch vissen onschadelijk en sociaal eerlijk is tegenover andere vissers voor men de techniek toelaat." Met de Franse collega’s van Bloom heeft Climaxi 50 duizend handtekeningen verzameld tegen pulsvisserij. In reactie organiseren de Nederlandse vissers vanavond in Straatsburg een bijeenkomst met twee wetenschappers, uit Wageningen en uit Wales.
En na morgen?
"Ik hoop maar dat de politici naar de feiten zullen blijven kijken", zegt Durk van Tuinen, die de afgelopen dagen druk was met het te woord staan van allerlei Europese media, vooral Franse. Na de plenaire stemming besluiten de Europese Commissie, de Ministerraad en het Europees Parlement in de zogeheten trialoog definitief over de toekomst van de pulsvisserij.
Mocht het besluit negatief uitvallen, dan is er nog de mogelijkheid dat de Noordzeelanden samen afspraken maken, maar gelet op de onderlinge verhoudingen zal dat lastig worden. Van Tuinen durft niet te voorspellen welke kant het kwartje morgen in Straatsburg op zal vallen. "In het slechtste geval mag maar 5 procent van de vloot puls toepassen. Dan moeten zestig Nederlandse kotters hun ontheffing inleveren. Dat wordt een drama. Ik zou zeggen: sta pulsvisserij toe, met als voorwaarde dat we de nadelen in de gaten blijven houden. Als het mis gaat, grijpen we in. De zee moet gezond blijven, dat is ook in het belang van de vissers."